ปฏิเสธไม่ได้ว่า ณ ตอนนี้กระแสชาตินิยมในไทยกำลังโหมรุนแรงจากความขัดแย้งกับประเทศเพื่อนบ้านอย่างกัมพูชา และดูเหมือนว่าศัตรูของชาตินิยมในขณะนี้จะไม่ใช่เพียงชาติคู่ขัดแย้ง แต่ยังเป็นนักสิทธิมนุษยชนอีกด้วย

ทำไม ‘ชาตินิยม’ จึงมักผลักให้ ‘สิทธิมนุษยชน’ กลายเป็นฝ่ายตรงข้าม: จากกรณี อังคณา นีละไพจิตร และ สุณัย ผาสุข
ถูกข่มขู่จากกระแสเกลียดชัง ทั้งยังถูกกล่าวหาว่าเป็น ‘คนไทยหัวใจเขมร’ 

ปฏิเสธไม่ได้ว่า ณ ตอนนี้กระแสชาตินิยมในไทยกำลังโหมรุนแรงจากความขัดแย้งกับประเทศเพื่อนบ้านอย่างกัมพูชา และดูเหมือนว่าศัตรูของชาตินิยมในขณะนี้จะไม่ใช่เพียงชาติคู่ขัดแย้ง แต่ยังเป็นนักสิทธิมนุษยชนอีกด้วยแน่นอนว่าในมุมของสิทธิมนุษยชน เราสามารถตั้งคำถามได้มากมายต่อรัฐกัมพูชา ตั้งแต่การกดขี่คนในชาติตัวเอง ปลุกปั่นกระแสชาตินิยมในประเทศตนและผลักให้คนไทยเป็นตัวร้ายในสายตาคนกัมพูชา จนถึงการเอื้อประโยชน์ให้กับแก๊งสแกมเมอร์ที่กดขี่และละเมิดสิทธิผู้คนหลายเชื้อชาติ และขณะเดียวกัน ไม่ได้หมายความว่าเราจะไม่สามารถตั้งคำถามกับรัฐไทยรวมถึงวิธีการของไทยในการตอบโต้ต่อความขัดแย้งครั้งนี้ เช่นการให้เอกชนเข้าไปในพื้นที่ประกาศกฎอัยการศึก ที่ขัดต่อหลักสิทธิมนุษยชนซึ่งเป็นหลักในการอยู่ร่วมกันของสากลโลกและเป็นการปกป้องสิทธิของ ‘มนุษย์ทุกคน’ โดยไม่แบ่งแยกและนักสิทธิมนุษยชนบางส่วน เช่นอังคณา นีละไพจิตร และสุณัย ผาสุข ก็ได้ออกมายืนยันถึงหลักการของสิทธิมนุษยชน หากแต่สิ่งที่เกิดขึ้นคือ ผู้คนจำนวนมากและแม้แต่สื่อกระแสหลักกลับมองว่าการเรียกร้องสิทธิมนุษยชนนั้นไม่ต่างจาก “มือไม่พายเอาเท้าราน้ำ” เพราะไม่ยอมโจมตี ‘ศัตรู’ หรือถึงขั้นมองว่าพวกเขาเป็น “คนไทยหัวใจเขมร” ที่ขายชาติทำเพื่อปกป้อง ‘ศัตรู’ ซึ่งเรียกได้ว่าเป็นความเข้าใจสิทธิมนุษยชนผิดไปมากเพราะที่ผ่านมาการเรียกร้องสิทธิให้กับคนทั้งในไทยและนอกไทยก็เกิดขึ้นตลอดมาไม่ได้แบ่งแยกอยู่แล้ว อีกทั้งการรักชาติก็สามารถมาในรูปแบบการเรียกร้องให้ชาติเคารพหลักการของมนุษยชนเพื่ออยู่ร่วมกับนานาประเทศได้อย่างทัดเทียมหากแต่กระแสชาตินิยมครั้งนี้ได้ผลักให้ผู้เรียกร้องสิทธิมนุษยชนกลายเป็นฝ่ายตรงข้าม ตัวของอังคณาและสุณัยเองถูกข่มขู่ คุกคาม และต้องเผชิญกระแสเกลียดชังมากมายทางออนไลน์ จนต้องร้องขอการยืนยันความปลอดภัยจากสำนักงานตำรวจแห่งชาติโอกาสนี้เราจึงอยากลองชวนไปดูกันว่า อะไรบ้างที่ทำให้แนวคิดชาตินิยมมักไปด้วยกันไม่ได้กับหลักสิทธิมนุษยชน เพราะสิ่งนี้กำลังชัดเจนขึ้นในหลายๆ ประเทศไม่ใช่เพียงประเทศไทย ซึ่งเป็นเรื่องที่น่าจับตาและน่ากังวลทีเดียวกับทิศทางของโลกในอนาคต&nbsp;1. เพราะจุดศูนย์กลางต่างกัน ชาตินิยมวาง ‘ชาติ’ เป็นจุดศูนย์กลาง สิทธิมนุษยชนวาง ‘มนุษย์’ เป็นศูนย์กลางชาตินิยมมองว่าชาติคือสิ่งสูงสุด ทุกอย่างต้องทำเพื่อผลประโยชน์ของชาติหรืออำนาจหลักของชาติ แม้จะต้องแลกด้วยชีวิตหรือศักดิ์ศรีของคนบางกลุ่มก็ตาม ขณะที่สิทธิมนุษยชนยืนยันว่า ‘มนุษย์ทุกคน’ คือศูนย์กลางของคุณค่า ไม่ว่ามาจากชาติ ศาสนา หรือเชื้อชาติใด การเคารพศักดิ์ศรีของมนุษย์จึงต้องมาก่อนผลประโยชน์ทางการเมืองหรือพรมแดนของรัฐ&nbsp;2. เพราะชาตินิยมให้ความสำคัญกับการ ‘ขีดเส้นพรมแดน’ ขณะที่สิทธิมนุษยชนนั้น ‘ข้ามเส้นพรมแดน’ชาตินิยมสร้างเส้นแบ่งระหว่าง ‘พวกเรา’ กับ ‘พวกเขา’ ระหว่างคนในชาติและคนนอกชาติซึ่งอิงกับพื้นที่กำเนิดซึ่งไม่ใช่สิ่งที่ใครจะสามารถเลือกได้ แต่สิทธิมนุษยชนปฏิเสธเส้นแบ่งนั้น เพราะศักดิ์ศรีความเป็นคนไม่ได้ขึ้นอยู่กับพรมแดน ไม่ว่าความเจ็บปวด ความสูญเสีย หรือการถูกละเมิดจะเกิดขึ้นที่ไหน มันคือเรื่องของมนุษยชาติทั้งหมด ไม่ใช่เรื่องของประเทศใดประเทศหนึ่ง ซึ่งไม่ตอบโจทย์กระแสชาตินิยมอย่างรุนแรง3. เพราะชาตินิยมต้องการความเป็น ‘เอกภาพ’ ขณะที่สิทธิมนุษยชนสนับสนุน ‘ความเป็นปัจเจก’ชาตินิยมเรียกร้องให้ทุกคนคิดเหมือนกัน พูดเหมือนกัน รักและเกลียดสิ่งเดียวกัน เพื่อสร้าง ‘เอกภาพของชาติ’ แต่สิทธิมนุษยชนยืนอยู่บนหลักว่า ความเป็นปัจเจกที่หลากหลายคือรากฐานของสังคมเสรี มนุษย์มีสิทธิที่จะคิดต่าง พูดต่าง และใช้ชีวิตในแบบของตนได้โดยไม่ถูกตีตราว่า “ไม่รักชาติ” การปกป้องเสรีภาพของปัจเจกจึงไม่ใช่การทำลายชาติ แต่คือการทำให้ชาติเข้มแข็งด้วยความเคารพซึ่งกันและกัน4. เพราะชาตินิยมมักกำหนด ‘ศัตรูของชาติ’ ซึ่งบางครั้งก็ขัดต่อหลักสิทธิมนุษยชนในเมื่อชาตินิยมต้องมี ‘ศัตรู’ เพื่อสร้างความสามัคคีภายใน คนที่ถูกมองว่าเป็นภัยต่อชาติ ไม่ว่าจะเป็นคนต่างชาติ ชนกลุ่มน้อย หรือแม้แต่นักสิทธิมนุษยชน จึงถูกทำให้เป็นเป้าของความเกลียดชัง ทั้งที่ในความเป็นจริง การปกป้องสิทธิมนุษยชนคือการปกป้องชีวิตและศักดิ์ศรีของมนุษย์ทุกคน ไม่ใช่การเข้าข้างฝ่ายใด&nbsp;5. เพราะการตั้งคำถามกับวิธีการของรัฐมักถูกเหมาว่าเป็นการ ‘ทรยศต่อชาติ’ และเป็นภัยต่อความมั่นคงในช่วงเวลาที่กระแสชาตินิยมเข้มข้นรุนแรง การวิพากษ์หรือตั้งคำถามต่อรัฐ แม้จะเป็นไปเพื่อความยุติธรรมมักถูกตีความว่า “ไม่รักชาติ” ทั้งที่การตรวจสอบอำนาจรัฐคือหัวใจของสังคมประชาธิปไตย และเป็นกลไกสำคัญในการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน แต่ดูเหมือนว่าทิศทางของโลกในช่วงเวลานี้และอาจจะในอนาคต กำลังมองว่าการเอา ‘ชาติ’ ตัวเองให้มั่นคงอยู่รอดส่วนคนอื่นไม่สำคัญนั้นคือสิ่งที่ถูกต้อง ที่สุดแล้วก็อาจนำไปสู่การแบ่งแยกอย่างไม่มีสิ้นสุด และจำต้องมีคนที่ถูกเหยียบย่ำกดขี่อยู่เสมอเพียงเพราะเป็นอื่น ซึ่งหากจะมองว่าเป็นการก้าวถอยหลัง ก็คงจะไม่ผิดเสียทีเดียว

6 เดือนแห่งการสร้างสรรค์ช่วงเวลาที่น่าจดจำและจุดประกายความคิด ตลอดจนบทสนทนาที่นำไปสู่ความเป็นไปได้ต่างๆ ณ เวที ‘Women’s Pavilion’ ส่วนหนึ่งของ Expo 2025 โอซาก้า ภูมิภาคคันไซ ประเทศญี่ปุ่น ได้จบลงอย่างเป็นทางการในวันที่ 13 ตุลาคม 2568 ที่ผ่านมา

จบลงแล้วกับ Women’s Pavilion ณ Expo 2025 โอซาก้า ประเทศญี่ปุ่น เวทีระดับโลกที่ฉลองให้กับผู้หญิงและความเสมอภาค แต่อุดมการณ์ที่ส่งเสริมพลังของ ‘ผู้หญิง’ ยังคงดำเนินต่อไป

กลายเป็นปรากฏการณ์ #เทศกาลเจนนี่ ที่คนแห่สนใจเรื่องราวชีวิตของ เจนนี่-รัชนก หรือ ‘เจนนี่ ได้หมดถ้าสดชื่น’ หลังจากเกิดประเด็นร้อนเรื่องหนี้สินของคุณแม่ ซึ่งก่อนหน้านี้เจนนี่ตัดสินใจไม่จ่ายหนี้ครั้งนี้ให้แม่อีกต่อไป (ล่าสุด เธอเพิ่งบอกในรายการโหนกระแสว่าจะช่วยแม่จ่ายหนี้ในที่สุด)

พ่อแม่อาจไม่ได้ถูกทุกอย่าง และความกตัญญูไม่ได้วัดแค่เรื่องเงิน จากข่าว ‘เจนนี่ ได้หมดถ้าสดชื่น’ และหนี้สินของแม่ทำให้เราได้เห็นว่าสังคมไทย ‘เข้าใจ’ ความกดดันที่ลูกหลายบ้านต้อง ‘แบก’ และ ‘จ่าย’ ให้ครอบครัวมากขึ้น

พอคำว่า 'อาหวัง' ถูกใช้กันอย่างหนัก ปัญหาอย่างหนึ่งที่เห็นได้ชัดคือการที่ผู้ชายถูก ‘แปะป้าย’ และเหมารวมว่าเป็นอาหวัง แม้ว่าความจริงเขาอาจจะไม่ได้เป็นอาหวัง แต่ตระหนักรู้ถึงปัญหาเรื่องเพศจริงๆ

แม้ ‘อาหวัง’ จะมีอยู่จริง แต่ผู้ชายที่ตระหนักรู้เรื่องเพศก็มีอยู่จริงเช่นกัน...การแปะป้าย ‘อาหวัง’ ของ ‘ตำรวจอาหวัง’ อาจท็อกซิก เมื่อผู้ชายบางคนเหมารวมว่าผู้ชายด้วยกันที่อยู่ข้างความเท่าเทียม หรือเห็นด้วยกับสิทธิสตรี ว่าไม่มีทางคิดแบบนั้นจริงๆ แต่กำลังหวังอะไรจากผู้หญิง

MOVIN’ON

CULTURE

SELF

STYLE

VDO

CONVERSATION

MIRROR50

PR-NEWS

Thoughts

แชร์บทความนี้

แชร์บทความนี้

Author

MIRROR TEAM

RELATED

HOT TOPICS