วัดที่สร้างโดย ‘ยายแฟง’ โสเภณีไทย หลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่เชื่อมโยงอาชีพโสเภณีกับศาสนาพุทธเข้าด้วยกัน

‘วัดคณิกาผล’ อายุ 189 ปี ที่สร้างโดย sex worker รุ่นบุกเบิก หลักฐานทางประวัติศาสตร์คู่เยาวราชที่บอกว่า โสเภณีเคยถูกกฎหมาย และไม่ได้เป็นภัยต่อเมืองพุทธ

เรือนร่างของผู้หญิงถูกควบคุมจากคนในสังคม และขนบธรรมเนียมไทยกันมาอย่างยาวนาน คนจำนวนหนึ่งมักหาเหตุผลมาวาดภาพอาชีพ โสเภณี, กะหรี่, หญิงขายบริการ, sex worker หรือตามแต่จะสะดวกเรียก ให้เป็นสัญลักษณ์ของการผิดจารีตขัดต่อศีลธรรมอันดีของเมืองพุทธ เป็นหญิงนอกคอกไร้คุณค่า เพราะใช้ร่างกายทำมาหากิน นับตั้งแต่สมัยจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ออกพระราชบัญญัติการค้าประเวณี พ.ศ. 2503 ให้การค้าประเวณีเป็นสิ่งผิดกฎหมาย และดูเหมือนค่านิยมที่ฝังลึกในความคิดของคนไทยจะส่งต่อมาอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบันที่ยังมีคนบางกลุ่มต่อต้านอาชีพดังกล่าว แต่หากย้อนไปให้ไกลก่อนกฎหมายกีดกันอาชีพโสเภณีจะเกิดขึ้น ในอดีตอาชีพนี้ ‘ไม่ผิดกฎหมาย’ และดูเหมือนว่า ‘ความพุทธ’ จะไม่ได้เป็นผลต่ออาชีพ หรือมีส่วนทำให้ศาสนาเสื่อมเสีย เพราะ ‘วัดคณิกาผล’ หรือวัดที่สร้างโดย ‘ยายแฟง’ โสเภณีไทยยุคบุกเบิก คือหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่เชื่อมโยงอาชีพโสเภณีกับศาสนาพุทธเข้าด้วยกัน และร่างกายของผู้หญิงไม่ได้เป็นภัยต่อศาสนา ไม่กี่วันที่ผ่านมา เราผ่านถนนเยาวราชพอดี จึงแวะเวียนไปเยือน วัดคณิกาผล ซึ่งตั้งอยู่ตรงข้ามกับ สน.พลับพลาไชย ข้างหน้าวัดมีประวัติวัดทั้งภาษาไทย และภาษาอังกฤษ ให้นักท่องเที่ยวได้อ่าน สรุปใจความคร่าวๆ ได้ว่า วัดคณิกาผล เป็นวัดราษฎร์ฝ่ายมหานิกาย สร้างเมื่อปี พ.ศ. 2376 หรือในรัชกาลที่ 3 โดย คุณยายแฟง เดิมทีวัดมีชื่อเต็มว่า วัดใหม่ยายแฟง คุณยายแฟง มีอาชีพเป็นเจ้าสำนักหญิงงามเมืองในตรอกเต๊า เธอมีจิตศรัทธาในพระพุทธศาสนา จึงร่วมกับเหล่าหญิงงามเมืองในสำนักจัดสร้างวัดขึ้นมา และต่อมาบุตรหลานของคุณยายแฟง ก็ได้ซ่อมแซมบูรณะวัดนี้ขึ้นมาใหม่ และได้เปลี่ยนชื่อเป็นวัดคณิกาผลในสมัยรัชกาลที่ 4 ซึ่งมีความหมายว่า วัดที่สร้างจากผลประโยชน์ของหญิงคณิกา การที่รัชกาลที่ 4 โปรดเกล้าฯ พระราชทานนามว่า วัดคณิกาผล ให้ยายแฟง ถือเป็นการบอกอย่างแน่ชัดว่า สมัยก่อนอาชีพโสเภณี ไม่ได้เป็นภัยต่อผู้คน แต่เป็นเพียงอาชีพสุจริตอาชีพหนึ่งเท่านั้น และการที่โสเภณีรวมตัวกันสร้างวัดซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของศาสนาพุทธ คือการรวมความคอนทราสต์กันระหว่างการเหยียดอาชีพโสเภณี หรือร่างกายผู้หญิง กับศาสนาที่ผู้คนนับถือ และอุปโลกน์กันเอาเองในปัจจุบันว่า อาชีพดังกล่าว หรือการโชว์เรือนร่างของหญิงสาวนั้นขัดต่อศาสนา วัดคณิกาผลจึงเป็นไอคอนสำคัญคู่ถนนเยาวราชตั้งแต่อดีตที่โสเภณียังไม่ผิดกฎหมายมาจนถึงยุคที่โสเภณีผิดกฎหมายยันปัจจุบัน และสื่อสารบอกผ่านเหนือกาลเวลาว่า โสเภณี เป็นเพียงอาชีพหนึ่งที่อยู่ร่วมกับสังคมไทยมาอย่างช้านาน อาจารย์สมฤทธิ์ ลือชัย นักวิชาการด้านประวัติศาสตร์ เคยกล่าวไว้ว่า โรงโสเภณีสมัยก่อนไม่ใช่ธุรกิจผิดกฎหมาย รัฐจัดเก็บภาษีอย่างถูกต้อง ซึ่งโรงโสเภณีของยายแฟง นับเป็นโรงโสเภณีชั้นสูงในสมัยนั้น บทความของเว็บไซต์ศิลปวัฒนธรรม ระบุว่า ตรอกเต๊า หรือเยาวราชซอย 8 เป็นที่ตั้งสำนักโสเภณีอันโด่งดัง คือ โรงหญิงหากินของยายแฟง โดยยายแฟงมีลูกสาวชื่อ กลีบ ซึ่งต่อมามารับช่วงกิจการแทนยายแฟง เรียกโรงแม่กลีบ เหตุที่ทำให้โรงของยายแฟงมีชื่อเสียงโด่งดัง เพราะคุณภาพคับแก้วโดดเด่นจากโรงอื่น ห้องของบรรดาสาวๆ โสเภณีจะตกแต่งราวกับเป็นห้องลูกสาวคหบดี มีม้าคันฉ่องตั้งพานเครื่องแป้งถม โถถมปริกทอง ยันน้ำถม กระโถนเงิน และมีมุ้งขาวสะอาดน่าหลับนอน การควบคุมอาชีพโสเภณีในยุคนั้นก็เป็นไปอย่างเข้มงวด รัฐมีรายได้จากค่าธรรมเนียมการออกใบอนุญาตและเก็บเงินรายได้จากหญิงโสเภณี โดยนายโรงเสียค่าธรรมเนียมขอรับใบอนุญาต ฉบับละ 30 บาท สำหรับใบอนุญาตที่มีอายุความ 3 เดือน ส่วนโสเภณี เสียค่าธรรมเนียมฉบับละ 12 บาท มีอายุความ 3 เดือน หากตั้งโรงหญิงนครโสเภณีโดยไม่มีใบอนุญาต หรือใช้ใบอนุญาตของผู้อื่น จะต้องเสียค่าปรับไม่เกิน 200 บาท หรือจำคุกไม่เกิน 6 เดือน หรือทั้งจำทั้งปรับ ซึ่งตอนนั้นก็ไม่มีกฎหมายข้อใดมาอ้าง หรือบอกกล่าวว่ามันขัดต่อคุณธรรมอันดีของประเทศไทยแต่อย่างใด แม้กระทั่งในสมัยรัชกาลที่ 5 เคยมีพระราชบัญญัติป้องกันสัญจรโรค รัตนโกสินทรศก 127 บังคับให้โสเภณีทุกคนจดทะเบียนจากเจ้าพนักงาน และตรวจร่างกายเพื่อป้องกันโรค เสียค่าจดทะเบียนฉบับละ 12 บาท ทำ 3 เดือนครั้ง ซึ่งก็ดูจะเป็นประโยชน์กับผู้ซื้อ เมื่อมันถูกกฎหมาย แน่นอนว่าส่งผลดีต่อตัวโสเภณีอยู่แล้วในแง่การถูกคุ้มครอง แล้วระดับความคิดของคนสมัยนั้นล่ะ? บทความเรื่อง “นครโสเภณีหรือเมืองมหาวิทยาลัย” โดย บัณฑิต จุลาสัย และรัชดา โชติพานิช ซึ่งเผยแพร่ในนิตยสารศิลปวัฒนธรรม ฉบับพฤษภาคม พ.ศ. 2559 หยิบยกประกาศในหนังสือพิมพ์ไทย เมื่อ พ.ศ. 2462 ซึ่งเขียนถึงโสเภณี รวมถึงยายแฟงไว้ว่า “วิธีที่จะหาหญิงเข้าอยู่ในคณะนี้ ยายต้องลงทุนทรัพย์มากมาย คือรับซื้อหญิงเสเพลมาไว้เปนทาสอย่างหนึ่ง หรือหญิงที่ติดตามชายไปโดยทางชู้สาว และชายพาไปขายไว้เปนทาสอย่างหนึ่ง บางทีผู้ที่ประพฤติตนเปนหญิงแพสยาได้สมัครเข้าหาเงินเองบ้าง จนมีคำเล่าลือว่าพวกนายโรงหญิงนครโสเภณีได้พากันร่ำรวยด้วยการหาเงินในทางนี้มากมาย ถึงกับได้สร้างวัดขึ้นวัดหนึ่งซึ่งอยู่ที่น่าบ้านพระอนุวัตน์ราชนิยม ให้ชื่อว่า วัดคณิกาผล (ผลที่สร้างขึ้นด้วยทรัพย์ของหญิงนครโสเภณี) ปรากฏอยู่จนทุกวันนี้ แต่ชาวบ้านมักเรียกชื่อโดยตรงว่า วัดใหม่ยายแฟง” จะเห็นได้ว่าในปี พ.ศ. 2462 การใช้คำว่า ‘ผู้ที่ประพฤติตนเปนหญิงแพสยา’ ก็อนุมานได้ว่าเป็นการเหยียดเพศหญิง และเหยียดอาชีพโดยตรงซึ่งนับเป็นเรื่องปกติของยุคสมัยนั้นๆ แต่มันแปลกตรงที่ยุคสมัยนี้ ก็ยังมีคนคิดอย่างเหมารวมในทำนองนี้อยู่ เพราะจริงๆ การประกอบอาชีพโสเภณีนั้นมีด้วยกันหลายปัจจัย และหากปัจจัยหนึ่งนั้นมันหมายถึงว่า ‘ชอบเซ็กซ์’ ก็ไม่เห็นจะผิดบาปอะไร เพราะหลายคนก็ชอบเซ็กซ์ และอยากทำมันเป็นอาชีพ แต่ดูเหมือนการชอบเซ็กซ์ของผู้หญิง กับผู้ชาย จะโดนตำหนิต่างกันลิบลับ ซึ่งก็เข้าใจได้ในบริบทอดีตที่ความเท่าเทียมทางเพศยังไม่เกิดขึ้น แต่อย่างที่เราบอก น่าแปลกใจมากกว่าที่ความคิดเมื่อหลายร้อยปีก่อนมันยังมีอยู่ในปัจจุบันที่คนยังเหยียดเพศกันอยู่มากกว่า หน้าตาของวัดคณิกาผลในวันนี้ บริเวณกำแพงหลังพระอุโบสถมีซุ้มประดิษฐานรูปปั้นครึ่งตัวของยายแฟง พร้อมอักษรจารึกที่ฐานของแท่นรูปปั้นว่า วัดคณิกาผลนี้สร้างเมื่อพุทธศักราช 2376 โดย คุณยายแฟงบรรพบุรุษของตระกูลเปาโรหิตย์ และยังมีของดั้งเดิมตั้งแต่แรกเริ่มสร้างวัด ได้แก่ พระประธาน พระวิหาร พระระเบียง พระปรางค์เล็ก 1 องค์ ตู้ลายรดน้ำของเก่าหลายใบ พื้นลายกนกเปลว เขียนเรื่องรามเกียรติ์ หอระฆัง ก่ออิฐถือปูนแบบเก่า หลังคาประดับลายปูนปั้นเขียนสีตั้งอยู่หลังพระอุโบสถ นอกจากนั้นเป็นของใหม่ที่ปรับปรุงตามยุคสมัย ปัจจุบันผู้คนนิยมมาขอพรเรื่องความรัก รวมไปถึงโชคลาภกับยายแฟง แล้วแต่ความเชื่อของบุคคล แต่สิ่งหนึ่งที่เราอยากได้จากการไปวัดคณิกาผลคือการตั้งคำถามกับสภาพสังคมตอนนี้ว่า ขณะที่สังคมเจริญทางวัตถุมากขึ้นตามยุคสมัยที่เปลี่ยนไป แต่ทำไมบางความคิดถึงยังไม่เจริญตาม หรือถดถอยลงด้วยซ้ำ เช่นเดียวกับเรื่อง ‘โสเภณีถูกกฎหมาย’ ที่เมื่อก่อนเคยถูกกฎหมาย แต่วันนี้ไม่ถูกกฎหมาย มันก็น่าคิดอยู่นะ ว่ามันเกิดอะไรขึ้นกับสังคม เราเคยสัมภาษณ์ถึงเส้นทางอาชีพของโสเภณีใน พ.ศ. 2565 ไว้ ที่จริงๆ แล้วอาชีพนี้เป็นอาชีพที่สร้างความภูมิใจให้กับเธอ แต่ติดอยู่ตรงที่ความยากลำบากและความเสี่ยงรายวันจากการไม่ถูกคุ้มครองทางกฎหมาย สามารถไปอ่านได้ที่ <a href="https://www.mirrorthailand.com/life/100570" rel="noopener noreferrer" target="_blank">https://www.mirrorthailand.com/life/100570</a> อ้างอิง: <a href="https://www.faiththaistory.com/kanikapol/" rel="noopener noreferrer" target="_blank">https://www.faiththaistory.com/kanikapol/</a> <a href="https://www.silpa-mag.com/history/article_24556" rel="noopener noreferrer" target="_blank">https://www.silpa-mag.com/history/article_24556</a> <a href="https://www.silpa-mag.com/history/article_51528" rel="noopener noreferrer" target="_blank">https://www.silpa-mag.com/history/article_51528</a> รูปภาพจาก <a href="https://www.facebook.com/tiawdaingaimaak" rel="noopener noreferrer" target="_blank">https://www.facebook.com/tiawdaingaimaak</a>&nbsp;

ในยุคแห่ง Diversity & Inclusion ที่โลกต่างโอบรับความแตกต่างหลกหลาย ‘ยืดเปล่า’ (YUEDPAO) แบรนด์เสื้อผ้าที่เกิดขึ้นภายใต้บริษัท เริ่มใหม่ จำกัด ที่ขับเคลื่อนโดยคนรุ่นใหม่มาโดยตลอด จึงขอ Embrace ความหลากหลายผ่านภาพยนตร์สารคดีสั้น ‘รักเรา…ยืดแต่ไม่ย้วย’ นำเสนอเรื่องจริงของความรักแห่งยุคจากคู่รัก 7 คู่ที่เต็มไปด้วยความแตกต่างผ่านหลากหลายมุมมอง รวมถึงแง่มุมของการข้ามผ่านอุปสรรคต่างๆ ที่สะท้อนความสัมพันธ์ ‘ยิ่งยืด ยิ่งพอดี’ เพื่อเป็นการเฉลิมฉลองให้กับความรักเท่าเทียม จากกฎหมายสมรสเท่าเทียมที่กำลังจะมีผลบังคับใช้ในเร็วๆ นี้ 

‘รักเรายืดแต่ไม่ย้วย’ ภาพยนตร์สารคดีสั้นบอกเล่าความรักหลากเฉดสีของ 7 คู่รักในยุคแห่งความหลากหลาย จากแบรนด์ ‘ยืดเปล่า’

Ramisha Sattar ศิลปินเชื้อสายปากีฯ 
ผู้เป็นทั้งเพื่อนรักและเป็น ผู้อยู่เบื้องหลัง
วิชวลปังๆ ของ Chappell Roan

Anika Leila สาวผู้รังสรรค์อายแชโดว์ ลิปไลเนอร์ บลัชออน รองพื้น มาสคาร่า และเครื่องสำอางหมดอายุแทบจะทุกประเภทให้กลายเป็นพาเลตสีสุดเก๋ ที่เอามาใช้วาดลวดลาย และระบายสีจากเครื่องสำอางทั้งหมดนี้ เป็นงานศิลปะ

MOVIN’ON

CULTURE

SELF

STYLE

VDO

CONVERSATION

MIRROR50

PR-NEWS

Movement

แชร์บทความนี้

แชร์บทความนี้

Author

PATCHSITA PAIBULSIRI

RELATED

HOT TOPICS